استانداردهای حسابداری (استاندار شماره 25)
هدف استاندارد
هدف این استاندارد، تجویز مبانى گزارشگرى اطلاعات مالى بر حسب قسمتهاى مختلف یک واحد تجارى است. این اطلاعات در مورد انواع مختلف محصولات و خدمات ارائه شده و نیز مناطق جغرافیایى مختلف عملیات واحد تجارى است که به استفادهکنندگان صورتهاى مالى در موارد زیر کمک مىکند:
الف . درک بهتر عملکرد گذشته واحد تجارى،
ب . ارزیابى بهتر مخاطرات و بازدههاى واحد تجارى، و
ج . قضاوتهاى آگاهانهتر در مورد کل واحد تجارى.
دامنه کاربرد
- کلیه واحدهاى تجارى که اوراق سهام آنها به عموم عرضه مىشود یا در جریان انتشار عمومى است باید الزامات این استاندارد را رعایت کند.
- سایر واحدهاى تجارى چنانچه داوطلبانه در صورتهاى مالى تهیه شده براساس استانداردهاى حسابدارى، اطلاعات بر حسب قسمتهاى مختلف را افشا نمایند، باید الزامات این استاندارد را به طور کامل رعایت کنند.
- هنگام ارائه مجموعه صورتهاى مالى جداگانه واحد تجارى اصلى همراه صورتهاى مالى تلفیقى، اطلاعات مربوط به قسمتها فقط در صورتهاى مالى تلفیقى ارائه مىشود.
تعیین قسمتهای تجاری یا جغرافیایی
تعیین قسمتهای تجاری یا جغرافیایی جداگانه نیازمند قضاوت است. مدیریت واحد تجاری برای اعمال این قضاوت، هدف گزارشگری اطلاعات مالی قسمت را با توجه به این استاندارد و خصوصیات کیفی اطلاعات مالی در نظر می گیرد.
قسمتهای جغرافیایی
قسمتهای جغرافیایی می‌تواند یکی از دو مورد زیر باشد:
الف. محل استقرار تجهیزات تولید یا ارائه خدمت و سایر داراییهای واحد تجاری، یا
ب . محل بازارها و مشتریان آن.
قسمت جغرافیایی جزیى قابل تفکیک از واحد تجارى است که به ارائه محصولات یا خدمات در منطقه جغرافیایى مشخصى مشتمل بر یک کشور یا گروهى از کشورها اشتغال دارد و داراى مخاطره و بازدهاى متفاوت از اجزایى است که در سایر مناطق جغرافیایى فعالیت می‌کنند. عوامل زیر باید در تشخیص قسمتهاى جغرافیایى در نظر گرفته شود:
الف . تشابه شرایط اقتصادى و سیاسى،
ب . روابط بین عملیات در مناطق جغرافیایى مختلف،
ج . مجاورت عملیات،
د . مخاطرات خاص ناشى از عملیات در مناطق مشخص،
ه . مقررات کنترل ارز، و
و . مخاطرات نوسانات ارزى.
قسمت تجاری
جزئى قابل تفکیک از واحد تجارى است که یک محصول یا خدمت یا گروهى از محصولات یا خدمات مرتبط را ارائه میکند و داراى مخاطره و بازدهاى متفاوت از سایر قسمتهاى واحد تجارى است. عوامل زیر باید در تعیین محصولات و خدمات مرتبط در نظر گرفته شود:
الف . ماهیت محصولات یا خدمات،
ب . ماهیت فرآیندهاى تولید،
ج . نوع یا طبقه مشتریان براى محصولات یا خدمات،
د . روشهاى توزیع محصولات یا ارائه خدمات، و
ه . ماهیت مقررات مربوط، براى مثال، مقررات بانکى و بیمهای
داراییهای قسمت
عبارت است از داراییهایی که بطور غیرمستقیم قابل انتساب یا بر مبنایی منطقی قابل تخصیص به فعالیتهای عملیاتی قسمت باشد.
.png "استاندارد حسابداری")
در اندازه‌گیری داراییهای یک قسمت توجه به موارد زیر ضروری است:
- در صورت ترکیب تجاری با روش خرید:
داراییهای قسمت بر اساس ارزش منصفانه اندازه‌گیری می شود.
- در صورت تجدید ارزیابی داراییهای ثابت:
داراییهای قسمت بر اساس مبلغ تجدید ارزیابی اندازه‌گیری می‌شود.
بدهی‌های قسمت
عبارت است از بدهیهایی که مستقیما قابل انتساب و یا بر مبنایی منطقی قابل تخصیص به فعالیتهای عملیاتی قسمت باشد.
.png "استاندارد حسابداری")
قسمت قابل گزارش
قسمت قابل گزارش قسمتى تجارى یا جغرافیایى است که بر مبناى تعاریف پیشگفته مشخص مىشود و براساس این استاندارد، افشاى اطلاعات قسمت در مورد آن ضرورت دارد.
درآمد عملیاتى قسمت
عبارت است از درآمد حاصل از فعالیتهاى اصلى و مستمر که مستقیماً قابل انتساب یا برمبنایى منطقى، قابل تخصیص به قسمت است اعم از اینکه از فروش به مشتریان برون سازمانى یا معاملات با سایر قسمتهاى همان واحد تجارى ناشىشده باشد.
هزینه عملیاتى قسمت
عبارت است از هزینههاى مرتبط با فعالیتهاى اصلى و مستمر که مستقیماً قابل انتساب یا بر مبنایى منطقى قابل تخصیص به قسمت است اعم از اینکه مرتبط با فروش به مشتریان برون سازمانى یا معاملات با سایر قسمتهاى همان واحد تجارى باشد.
نتیجه عملیات قسمت
عبارت از درآمد عملیاتى قسمت پس از کسر هزینه عملیاتى آن است.
آستانه‌های 10درصد
درآمد عملیاتی حاصل از فروش به مشتریان برون‌سازمانی و معاملات با سایر قسمتها <= 10 درصد جمع درآمد تمام قسمتها اعم از برون سازمانی یا داخلی
نتیجه عملیات قسمت اعم از سود یا زیان <= 10 درصد مجموع سود عملیاتی قسمتهای سودده یا مجموع زیان عملیاتی قسمتهای زیان‌ده، هر کدم که قد مطبق آن بزرگتر باشد
داراییهای قسمت <= 10 درصد داراییهای تمام قسمتها
تشخیص قسمتهای قابل گزارش
قسمتى که در دوره قبل به دلیل احراز یکى از آستانههاى 10 درصد مربوط به عنوان قسمت قابل گزارش تعیین شده است، چنانچه برمبناى قضاوت مدیریت واحد تجارى همچنان داراى اهمیت باشد باید براى دوره جارى نیز به عنوان قسمت قابل گزارش تلقى شود حتى اگر درآمد عملیاتى، نتیجه عملیات و داراییهاى آن بیش از آستانههاى 10 درصد نباشد.
چنانچه قسمتى به دلیل احراز یکى از آستانههاى 10 درصد، در دوره جارى به عنوان قسمت قابل گزارش تعیین شود، اطلاعات مقایسهاى دوره قبل آن باید ارائه مجدد شود، به استثناى مواردى که انجام این کار عملى نباشد.
رویه‌های حسابداری قسمتها شامل:
الف. رویه‌های حسابداری اصلی. رویه هایی که در تهیه و ارائه صورتهای مالی تلفیقی یا صورتهای مالی واحد تجاری استفاده می‌شود، و
ب . سایر رویه‌ها. رویه‌های حسابداری قسمت که مختص گزارشگری قسمت است.
مثل: تشخیص قیمتها، روش قیمت‌گذاری انتقالات بین قسمتها و مبانی تخصیص درآمدها و هزینه‌های عملیاتی به قسمتها.
رویه‌های حسابداری قسمتها
- استفاده از رویه‌هاى حسابدارى بکار گرفته شده در واحد تجارى به معناى آن نیست که رویه‌هاى حسابدارى تلفیقى یا رویه‌هاى حسابدارى واحد تجارى براى قسمتهاى قابل گزارش، همانند آنکه آن قسمتها واحدهاى گزارشگرى جداگانهاى هستند، به کار رود.
- ارقام محاسبه شده در نتیجه به کارگیرى یک رویه حسابدارى خاص در سطح واحد تجارى، در صورت وجود مبنایى منطقى، به قسمتها تخصیص مىیابد.
- داراییهایى که به طور مشترک توسط دو یا چند قسمت استفاده مىشود فقط در صورتى باید به آن قسمتها تخصیص یابد که درآمدها و هزینههاى عملیاتى مربوط به آن داراییها نیز به همان قسمتها تخصیص داده شود.
افشا
واحد تجارى باید موارد زیر را براى هر قسمت قابل گزارش تجارى یا جغرافیایى مبتنى بر مکان استقرار داراییها افشا کند:
الف. درآمد عملیاتى قسمت ناشى از فروش به مشتریان برون سازمانى و معاملات با سایر قسمتها، به طور جداگانه،
ب . نتیجه عملیات قسمت،
ج . جمع مبلغ دفترى داراییهاى قسمت،
د . بدهیهاى قسمت،
ه . جمع اضافات داراییهاى ثابت مشهود و داراییهاى نامشهود هر قسمت طى دوره،
و . جمع مبلغ هزینه استهلاک داراییهاى ثابت مشهود و داراییهاى نامشهود هر دوره قسمت که در نتیجه عملیات آن قسمت منظور شده است، و
ز . جمع مبلغ سایر هزینههاى غیرنقدى عمده هر دوره قسمت که در هزینههاى عملیاتى آن قسمت منظور شده است.
چنانچه قسمت جغرافیایی مبتنی بر مکان بازارها و مشتریان با مکان استقرار داراییها متفاوت باشد: و اگر درآمد عملیاتی آن از فروش به مشتریان برون‌سازمانی <=10 درصد جمع درآمد عملیاتی واحد تجاری از فروش به تمام مشتریان برون‌سازمانی در نتیجه چنین قسمتهایی باید بطور جداگانه افشا شوند. واحد تجاری باید صورت تطبیق اطلاعات افشا شده برای قسمتهای قابل گزارش و اطلاعات تجمیعی در صورتهای مالی تلفیقی یا صورتهای مالی واحد تجاری را ارائه کند.
.png "استاندارد حسابداری")
* شامل افشای مبلغ درآمد عملیاتی واحد تجاری از مشتریان برون‌سازمانی که درآمد عملیاتی هیچ‌یک از قسمتها منظور نشده است.
- در اندازه‌گیری و گزارشگری درآمد عملیاتی قسمت ناشی از معاملات با سایر قسمتها، انتقالات بین قسمتها باید بر مبنایی اندازه‌گیری شود که واحد تجاری در عمل برای قیمت‌گذاری انتقالات استفاده میکند. مبنای قیمت‌گذاری انتقالات بین قسمتها و هر تغییر مربوط باید در صورتهای مالی افشا شود.
- واحد تجاری باید انواع محصولات و خدمات منظور شده در هر قسمت تجاری گزارش شده و نیز ترکیب هر قسمت جغرافیایی گزارش شده را افشا کند.
در تغییر رویه حسابداری بکار گرفته شده برای گزارشگری قسمت:
- چنانچه تغییر رویه تاثیر عمده‌ای بر اطلاعات قسمت داشته باشد، باید این تغییر و مچنین اطلاعات دوره گذشته قسمت جهت مقاصد مقایسه‌ای افشا شوند.
- در صورتیکه افشای اطلاعات مقایسه‌ای عملی نباشد: باید شرحی از ماهیت و دلایل تغییر، اینکه عدم افشای اطلاعات مقایسه‌ای غیر عملی بوده و اثر مالی این تغییر را افشا نمود.
مثال: در تغییر نحوه تشخیص قسمتهای مختلف یک واحد تجاری، ارائه مجدد اطلاعات دوره گذشته قسمت غیر عملی باشد، به منظور مقایسه، واحد تجاری باید اطلاعات قسمت را در سالی که نحوه تشخیص قسمتها را تغییر داده است، بر مبنای قسمتهای قدیم و جدید گزارش کند.
تاریخ اجرا
الزامات این استاندارد در مورد کلیه صورتهای مالی که دوره مالی آنها از تاریخ 1381/01/01 و بعد از آن شروع می‌شود، لازم‌الاجراست.
مطابقت با استانداردهای بین‌المللی حسابداری
به استثنای موارد زیر، با اجرای الزامات این استاندارد، مفاد استاندارد بین‌المللی حسابداری شماره 14 با عنوان گزارشگری قسمتها نیز رعایت می‌شود:
.png "استاندارد حسابداری")